Ngành sản xuất thép đóng vai trò chủ chốt trong nền kinh tế, đặc biệt là lĩnh vực thép xây dựng. Tuy nhiên, trong năm 2024 các công ty thép trong nước đang đối mặt với nhiều khó khăn do áp lực cạnh tranh từ cả thị trường trong nước và quốc tế.
Sự cạnh tranh khốc liệt tại thị trường trong nước
Theo Hiệp hội Thép Việt Nam [VSA], Việt Nam hiện đứng đầu khu vực ASEAN và đứng thứ 12 thế giới về sản lượng sản xuất thép. Dự báo năm 2024, sản lượng thép thành phẩm của nước ta có thể đạt 30 triệu tấn, tăng 7% so với năm 2023. Tuy nhiên, sự phục hồi này không mấy khả quan khi tiêu thụ thép dự kiến chỉ tăng 6,4%, đạt 21,6 triệu tấn.
Nguyên nhân lớn nhất đến từ việc thị trường bất động sản suy giảm, giá nguyên liệu tăng cao và lượng hàng tồn kho vẫn ở mức đáng kể [ước tính khoảng 8,4 triệu tấn]. Bên cạnh đó, áp lực giá bán thép trong nước cũng gia tăng khi các doanh nghiệp buộc phải cạnh tranh với thép giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc.
Tính từ đầu năm 2024, giá thép thanh vằn CB300 đã có những điều chỉnh lớn. Sau lần tăng giá đầu tiên vào đầu năm [tăng 200-400 nghìn đồng/tấn, đạt mức 15 triệu đồng/tấn], giá thép hiện duy trì ở mức thấp hơn, dao động từ 13,4-13,6 triệu đồng/tấn. Nguyên nhân chủ yếu do xu hướng giảm giá trên thị trường sắt thép toàn cầu và áp lực cạnh tranh giá rẻ từ Trung Quốc.
Dữ liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy nhập khẩu sắt thép các loại vào Việt Nam tăng mạnh trong năm 2024. Trong 10 tháng đầu năm, lượng nhập khẩu đạt 14,71 triệu tấn với tổng trị giá 10,48 tỷ USD, tăng 38,2% về lượng và 23,2% về trị giá so với cùng kỳ năm trước.
Thép nhập khẩu tiếp tục tăng mạnh, nhất là thép xây dựng, thép tấm
Đặc biệt, thép nhập khẩu từ Trung Quốc gia tăng đột biến, đạt 10,16 triệu tấn, chiếm phần lớn lượng thép nhập khẩu của cả nước. Giá trị nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 6,37 tỷ USD, tăng 43,2%. Các mặt hàng như thép cuộn, thép tấm, thép mạ kẽm, thép thanh và dây thép là những sản phẩm được nhập khẩu nhiều nhất.
Trong khi đó, xuất khẩu thép của Việt Nam chỉ đạt 7,96 tỷ USD trong 10 tháng đầu năm, dẫn đến nhập siêu 3,1 tỷ USD. Điều này làm gia tăng áp lực lên các nhà máy luyện thép trong nước, khiến họ phải đối mặt với một cuộc chiến giá cả ngày càng gay gắt.
Hiệp hội Thép Việt Nam nhận định, mặc dù sản lượng thép thành phẩm năm 2024 có thể tăng trưởng, nhưng sự phục hồi của ngành không thực sự chắc chắn. Lý do chính là sự cạnh tranh khốc liệt từ thép giá rẻ Trung Quốc và nhu cầu tiêu thụ nội địa chưa đủ mạnh để giảm bớt hàng tồn kho.
Trong bối cảnh này, các công ty thép Việt Nam cần tập trung nâng cao năng lực sản xuất và chất lượng sản phẩm để tạo lợi thế cạnh tranh. Việc chuyển đổi sang sản xuất thép xanh – thân thiện với môi trường và đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững – có thể là một hướng đi tiềm năng để tăng giá trị và giảm phụ thuộc vào giá cả cạnh tranh.
Ngành sản xuất thép Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức do sự cạnh tranh khốc liệt và áp lực từ thép nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc. Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp thép cần linh hoạt đổi mới chiến lược kinh doanh, đầu tư vào công nghệ hiện đại và phát triển các sản phẩm chất lượng cao như thép xanh để duy trì vị thế trên thị trường. Điều này không chỉ giúp nâng cao sức cạnh tranh mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững trong tương lai.